Harvard Üniversitesi’nin “Önemsemeyi Yaygınlaştırma Projesi”, “Yetiştirmeyi İstediğimiz Çocuklar: Yetişkinlerin Değerler Hakkında Verdikleri Gerçek Mesajlar” isimli raporu yayımladığında, birçok ebeveyn ve eğitimci – ben dahil- çocuklara ahlak ve empatiyi öğretme hakkında bütün o söylemlerimize rağmen, çocukların akademik başarıyı ve kişisel mutluluklarını, ötekilere ilgi duymaktan daha çok önemsediğini öğrendiğimizde çok şaşırmıştık.
Çalışmanın bu moral bozucu sonuçları ışığında “Önemsemeyi Yaygınlaştırma Projesi” ve Ashoka Empati İnisiyatifi, çocuklara empatiyi öğretmek için bir takım öneriler hazırladı.
Bu projenin eş yöneticilerinden Rick Weissbourd bir e-postada empatiyi şöyle açıklıyor: Empati ötekinin bakış açısını anlayabilmenin ötesinde bir şey. Rick Weissbourd; satıcıların, politikacıların, aktörlerin ve pazarlamacıların profesyonel kazançlar peşinde bu tarz bir “başkalarının bakış açısından bakmayı” başarabildiğini ifade ediyor. Dolandırıcılar ve işkenceciler kişisel kazançları için kurbanlarını manipüle ederken bu beceriyi kullanıyorlar. Çocukların, gerçek anlamda empatik olabilmeleri için başkalarının yalnızca bakış açısını anlamaktan daha fazlasını öğrenmeleri gerek: Çocukların karşı tarafın fikrine katılmasalar dahi farklı görüşlere değer vermeyi, saygı duymayı ve farklı görüşleri anlamayı öğrenmeleri gerek. Rick Weissbourd şunu ileri sürüyor: “Empati, hem şefkatin hem de başkasının perpektifinden görmenin işlevidir ve empati zorbalığı ve her türlü zalimliği önlemenin anahtarıdır.
Proje, bu maksatla çocuklarda empatiyi geliştirmek için beş öneride bulunuyor:
- Çocuğunuza empatiyle yaklaşın ve öteki insanlara merhamet duyma konusunda çocuğunuza örnek olun. Çocuklar bu nitelikleri bizim onlara karşı olan empatik yaklaşımımızı izleyerek ve deneyimleyerek geliştirir. Çocuklarımıza onların duygusal ihtiyaçlarını gerçekten anladığımızı ve ona göre tepki verdiğimizi gösterdiğimizde, onların hayatına ilgi duyduğumuzda ve dahil olduğumuzda, onların kişiliklerine saygı duyduğumuzda, çocuklarımız değerli hissediyor. Kendini değerli hisseden çocukların, başkalarının ihtiyaçlarına değer verme ve saygı gösterme ihtimali daha fazla. Öteki insanlara bizim için önemli olduklarını hissettirerek davranırsak, çocuklarımız bizim davranışımızı fark eder, bizim şefkatli ve ilgi gösteren davranışlarımızı taklit etmeleri daha olasıdır.
- Başkalarına ilgi göstermeyi öncelik haline getirin ve yüksek etik beklentiler belirleyin. Günlük hayatımızda başkalarına ilgi ve şefkat gösterdiğimizde, çocukların bunun göstermelik empati olmadığını bilmeleri gerek. Çocuklarınıza “En önemlisi senin mutluluğun” demek yerine şunu söylemeyi deneyin: “En önemlisi senin iyiliksever ve mutlu olman”. Başkaları hakkında konuşurken onları umursamak önceliğiniz olsun ve çocuğunuzun dünyanın onun çevresinde dönmediğini anlamasına yardımcı olun.
- Pratik yapmaları için çocuklarınıza fırsatlar verin. Diğer duygusal becerilerde olduğu gibi empatinin alışkanlık haline gelmesi için tekrar edilmesi gerekiyor. Çocuklarınız için başkalarının görüşlerini dinleme ve saygı gösterme fırsatı sağlayan aile buluşmaları düzenleyin. Çocuklarınıza onların okulda yaşadığı anlaşmazlıkları sorun ve sınıf arkadaşlarının deneyimleri üzerine düşünmeleri için onlara yardım edin. Eğer diğer çocuk sevilmiyorsa ve sosyal problemleri varsa, o çocuğun nasıl hissedebileceğini çocuğunuzla konuşun, ve çocuğunuza arkadaşına nasıl yardımcı olabileceğini sorun.
- Çocuğunuzun ilgi çemberini genişletin. Kendi aile bireyleri ve yakın arkadaşları ile empati kurmak çocuklar için zor değildir. Fakat o çemberin dışındaki insanları anlamak ve onların acısını paylaşmak güç olabilir. Çocuğunuzun, çemberini genişletmesine “optiği yakınlaştırarak ve uzaklaştırarak” yardım edebilirsiniz, yani bir kişiyi dikkatlice dinlemek ve sonra farklı perspektiflerden bakabilmek için bir adım geri çekilmek… Yardıma muhtaç ve korunmasız olan insanların duyguları hakkında konuşmak ve kafa yormak konusunda çocuklarınızı cesaretlendirin. Bu insanlara nasıl yardım edilebileceği ve onların nasıl rahatlatılabileceği üzerine konuşun.
- Çocuklarınızın öz-denetim geliştirmelerine ve duygularını etkili bir şekilde kontrol etmelerine yardımcı olun. Çocuklar başkaları için empati duyduğunda bile, toplumsal baskılar ve önyargılar onların ilgilerini ifade etme becerilerini engelleyebilir. Örneğin; çocuklar algıladıkları bir saygısızlık yüzünden birbirilerine öfkeli olduklarında, empati duygusuyla angaje olmak onlar için gerçek bir zorluk olabilir. Önyargılarını ve basmakalıp yargılarını isimlendirmeleri için çocuklarınızı teşvik edin; çocuklarınız ile öfke, kıskançlık, utanç ve diğer olumsuz duygular hakkında konuşun. Çatışma çözme ve öfke kontrol becerileri konusunda onlara örnek olun ve hayatınızdaki zor duygular ile nasıl başa çıktığınızı çocuklarınızın görmelerine izin verin.
Eğitimciler, bir sınıf dolusu empatik çocuğun, kendini düşünenlerle dolu hatta en mutlu sınıftan bile daha iyi bir şekilde saat gibi işlediğini söyleyecektir. Benzer şekilde, kardeşler duygusal olarak birbirlerini anladıklarında ve kişisel mutluluklarının önüne başkalarının ihtiyaçlarını koyduklarında, aile yaşantısı daha uyumlu oluyor. Başkalarını düşünen ve başkalarına alaka gösteren çocuklarla dolu bir sınıf veya aile daha huzurlu ve işbirlikçi bir öğrenme ortamı sağlıyor. Böyle çocuklarla dolu bir dünyada neler başarabileceğini bir hayal edin.
Yazar: Jessica Lahey
Çeviren: Psikolog Gizem Uzbilir
