Bebekler sevilen ve güvenilen yetişkinler ile olan deneyimleri ve iletişimleri aracılığıyla dünyayı anlamlandırmaya başlarlar. 0-12 ay aralığında bebeğinizin düşünme becerilerini nasıl geliştireceğinizi öğrenin.

Bebeğiniz duyularını kullanarak öğrenirler.

Etraflarındaki objelere dokunup ağızlarına götürerek, müzik ve sesleri duyarak, rengarenk şeyleri görerek ve büyük bir merak duygusu yaşayarak keşfederler. Çocuğunuzun en önemli erken öğrenme deneyimlerinden biri sizsinizdir. Bebekler sevilen ve güvenilen yetişkinler ile olan deneyimleri ve iletişimleri aracılığıyla dünyayı anlamlandırmaya başlarlar.

İlk yılda, bebekler çok önemli konseptleri öğrenirler. Bir çıngırağı sallayıp ses duyduğunda yada annelerinin gözlüğünü çektiğinde yapmamasını söyleyen (keskin) sesi duyduğunda neden-sonuç ilişkisini öğrenirler. Blokları iç içe geçirerek, ağızlarına alarak yada doğru şekildeki deliğe yerleştirmeye çalışarak boyut ve şekil kavramlarını öğrenirler. Kutunun içinden fırlayan palyaçonun kutusunu döndürmeyi keşfettikleri zaman problemlerin nasıl çözüleceğini öğrenirler. Yerçekimini mama sandalyesinden bir kaşık düşürdüklerinde ve nereye düştüğünü görmek için aşağıya baktıklarında öğrenirler. Objelerin sürekliliğini – göremedikleri şeylerin hala var olduğunu- cee-ee oyununu oynarken yada onu bulmanız için bir yere saklandığınızda öğrenirler.

 

Bebeğinizin çevreyi keşfetmesi için cesaretlendirin

Bebeklerin insanlara ve objelere olan doğal merakları şu şekilde hareketlerine yansır:

  • Yüzünüze dikkatlice bakar
  • Ellerini, ayaklarını ve parmaklarını hareket ettirir
  • Etkileşim kurmak istediği insanı yada ilginç bir nesneye yakınlaşmak için yuvarlanır.
  • Agu sesleri çıkarır ve cevabınızı bekler
  • İlgisini çeken objeye bakar ve ulaşmaya çalışır
  • Tanıdık seslere – baba, anne, mama, atta, pış pış, bıcı bıcı, cici, vb. – cevap verir.

Bebeğinizin merakı etrafındaki insanların ve nesnelerin nasıl işlediğini anlama arzusunu yansıtır. Bebeğinizin merakını şu hareketlerde görürsünüz:

  • El ve ayak parmaklarına dokunur
  • Objeleri sallayıp vurarak ne olacağını düşünürler
  • Uzun saçları ve küpeleri çekerler
  • İlginizi çekmek için sesler, yüz ifadeleri ve jestleri kullanırlar
  • Bir şeyleri ağızlarına sokarlar
  • Bir şeylerin hareket etmesini izlerler

Gözleri ile ilginç sesleri takip ederler

 

Yapabilecekleriniz:

  • Keşfedecekleri ilginç oyunlar teklif edin – farklı dokulardaki kumaşlar, toplar, dokunup karşılaştırabilecekleri tahta ve metal çubuk
  • İletişim kurma çabalarına cevap verin. Ne deneyimlediğini tanımlayacak kelimeleri kullanın: ‘Rafın üzerinde topa baktığını görüyorum. Onu senin için alayım.’
  • Keşiflerinden keyif alın. ‘Ellerini buldun! Neler yapabildiklerine bak. Onları kırmızı topa ulaşmak için kullanabilirsin.’

Bebeğinizin problemleri çözme ihtiyacına destek olun. Örneğin: Kutunun kapağını nasıl açacağını göstererek içindeki bloklara ulaşmasını sağlayabilirsiniz. Siz yapmadan önce, onun ilk kendisinin yapmasına şans tanıyın.

 

Bebeğinizin gelişen hafızasını ve yeni fikirlerini anlama kabiliyetini destekleyin. Bebeğinizin hafızasının geliştiğini şu şekilde göreceksiniz:

  • Tanıdık yüzleri fark eder
  • Günlük rutinlere dahil olur, örneğin, uyku zamanında battaniyesini alır yada sizin yemek yaptığınızı görünce mama sandalyesine doğru emekler
  • İsmini duyunca cevap verir (kafasını döndürür/gülümser)
  • Sevdiği bir kitap yada uykuda yanına aldığı bir oyuncak gibi tanıdık bir objeye baktığında memnuniyet gösterir

Bebeğinizin gelişen hafızası, objeleri ve nesneleri göremediğinde hala var olduklarını öğrenmelerine de yardımcı olur. Bu kavramın adı obje sürekliliğidir. Bu becerinin geliştiğini bebeğinizin saklanmış objeleri aramaya başladığında göreceksiniz. Bu bebeğinizin objeleri hatırlamaya başlaması ve çevresinde bir yerde hala var olduğunu bilmesi sayesinde olur. Onun bildiği ve sevdiği bir bakıcı ile bıraktığınızda size isyan etmeye de başlayabilir. Çünkü bu sizin doğal olarak dışarda bir yerde var olduğunuzu bildiğindendir, geri gelmenizi ister!

Bu ilk sene süresince, bebeğiniz neden-sonuç (bir şeyleri yapabileceğine dair bilgi) kavramını da öğrenir. Çıngırağı salladığında ses çıkarır. Arabayı ittiğinde hareket der. Ağladığında, siz gelirsiniz. Bir şeyleri yapabildiğini öğrenmek problem çözmenin temelidir. Babamın dikkatini istiyorum. Ne yapabilirim? Ona doğru emeklerim, bacaklarından çekerim ve onla oynamak istediğimi anlatmış olurum. Bebekler bazı şeylerin olmasını sağlayacaklarını şu şekilde gösterirler:

  • Bir şey istediklerinde ağlarlar
  • Mama sandalyesinden bir yiyeceği düşürür, nereye gittiğini görmek için yere bakar, ve geri vermeniz için size bakar.
  • Yeni bir aktiviteyi tekrarlamak hoşuna gider (bir oyuncağın çıkması için bir tuşa basması gibi)
  • Çıngırağı alıp sallayarak ses çıkarır

Yapabilecekleriniz: 

  • Kaybolma ve geri gelme oyunları oynayın. Cee-ee oyunları oynayın. Basit nesne saklama bulma oyunları kurun. Bu bebeğinizin hafızasını geliştirir ve obje sürekliliğini öğretir.
  • Objeleri ve oyuncakları farklı yollarla keşfetmesi için çocuğunuzu cesaretlendirin. Dokunmak, vurmak, sallamak, yuvarlamak çocukların şeylerin nasıl yürüdüğünü öğrenmelerine yardımcı olur. Çocuğunuzun ne yaptığı hakkında konuşun. ‘Kamyonu ipi ile çekerek hareket ettiriyorsun!’

Bebeğinizin iyi bir problem çözücü olmasına yardımcı olun

Bebekler, karşılaştıkları yeni objeler ve insanları test edip onlar hakkında bilgi edinerek problem çözme becerisini öğrenirler. Örneğin:

  • 7 aylık bir bebek kimi tanıdığını kimi tanımadığını anlamıştır. Bu yüzden ellerini size doğru uzatır ki onu kaldırabilesiniz ama yeni bir kişi onla konuşmak istediğinde başını sizin koynunuza gömer.
  • 11 aylık bir bebek babası onu akşam beşiğine koyduğunda güle güle der gibi el sallar. Ebeveynlerini birçok kere işe giderken el salladıklarını gördükten sonra bu olmuştur.

Problem çözme bebeklerin şimdiki zamanlarında, sonraki okul yıllarında ve hayatlarının geri kalan kısmında başarılı olmalarını sağlayan kritik düşünme becerisidir. Başlangıçta bebeklerin çözdüğü problemler basit gibi görülebilir: Tefi nasıl tıngırdatıyorum? Kutunun için fırlayan palyaçoyu nasıl çıkarıyorum? Bu çıkmazların cevabını bulmaya çalışmak birçok düşünme ve deneme-yanılma süreci gerekir. Başarılı olduklarında, çocuklar gurur ve güven duygusunu hissederler; bu onları çevrelerinden ve insanlardan öğrenmek ve keşfetmek için daha çok motive eder.

Yapabilecekleriniz:

  • Hedeflerine ulaşmaları için destek olun. Bebeğinizi dikkatlice dinleyin. Ne yapmaya çalıştığını görün ve problemi çözmesi için yardımcı olun. Eğer ilginç bir eşyaya ulaşmak için yuvarlanıyorsa onu gidebildiği kadar uzağa gitmesi için cesaretlendirin ve o eşyayı alabileceği ve keşfedebileceği bir yakınlığa getirin.
  • Problem çözme yetisini modelleyin. Kutunun kapağını açın ve blokları dışarıya çıkarın. Blokları tekrardan yerine koyun ve onun denemesine izin verin. Küçük çocuklar taklit aracılığıyla birçok şeyi öğrenirler.

Objelerdeki farklılıkları keşfedin

Bebeklerin dünyanın nasıl işlediğini anlamak için kullandıkları stratejilerden biri objeleri kategorilere göre yerleştirmektir. Çok farklı objeler arasında bile benzer özellikler fark ederler. Çiçek, çıngırak ve dedenin burnu birbirinden çok farklıdır ama hepsi elleri ile sıkıca yakalanabilir. Bebekler aynı objeler arasında farklılıkları da fark ederler.  Eğer ellerine aynı boyut, şekil ve renkte bir parça kürklü kumaş ve bir silgi verildiyse kürkü okşar ve silgiyi sıkar. Bu yüzeylerin nasıl hissettirdiği ve dokunulduğu ile ilgili fikir sahibi olduklarını gösterir (Berger, 166).

Yapabilecekleriniz:

  • Dokunma yürüyüşlerine çıkın. Birlikte yürüyüşe çıktığınızda bebeğinizin ellerini bir ağaç kütüğüne doğru uzatın. Bir kurumuş yaprağı elinizde kırıştırın ve ona sesini dinletin. Ona bir çiçeğin taç yapraklarına dokunması için verin yada onun elini gıdıklatan çimlerin üstünde gezdirin. Durun ve geçen arabaların sesini dinleyin. Ne gördüğü ve ne yaptığını konuşun.
  • Objeleri kategorize etmiş kitaplara bakın. Bebeğiniz bu objeleri nasıl ayıracağını anlamasa bile, bu etkinlikler bu beceriyi zamanla inşa etmesine yardımcı olacaktır.

Günlük etkinlikleri ‘öğretici anlara’ dönüştürün

Bebekler yeme, bez değiştirme ve banyo gibi günlük rutinlerden çok şey öğrenirler. Örneğin, banyo zamanında, dolu/boş, içerde/dışarda, ıslak/kuru gibi matematiksel ve bilimsel kavramları keşfederler. Bardakları suyla doldurmak ve batırmak çocukların boş ve dolu ve içerde ve dışarda hakkında bilgi edinmelerine yardımcı olur. Çocuğunuz plastik ördekle küvette su sıçratırken neden-sonuç ilişkisini öğrenir. Plastik ördek suyun üzerinde dururken banyo lifinin battığını görünce su yüzünde durmanın ve batmanın ne olduğunu öğrenir.

Yapabilecekleriniz:

  • En rutin işleri yapın. Bebeğinizin elbiseleri çamaşır makinesine atmasına izin verin. Alışveriş sepetine koyması için aldıklarınızı ona verin. Bezini değiştirirken vücudunun uzuvları ile ilgili bir şarkı söyleyin. Bu rutin aktiviteler büyüyen bebeğiniz için o kadar da rutin değil. Bu işler ona şeylerin nasıl yürüdüğünü öğretir.
  • Çocuğunuza günlük ‘oyuncak’ verin. Tencereye vurduğunda tahta kaşık ile metal çırpıcının nasıl farklı sesler çıkardığını görün. Bir atkının kaybolup yeniden görünmesini sağlamak adına atkıyı kağıt peçete rulosunun içinden geçirin. Bebeğinizin saçı için kullandığı fırça ile tarak arasındaki farkı hissetmesini sağlayın. Bu gibi etkinlikler çocuğunuzun objelerin özelliklerini ve işlevlerini – ki bu problem çözme becerisinin önemli bir kısmıdır- öğrenmesini sağlar.

 

 

Düşünme Becerilerini Destekleyen Ebeveyn-Çocuk Etkinlikleri

Bir düzenek oluşturun

Emeklemesi için kutuları, üstüne basması için tabureleri, üstünden atlaması için yastıkları ve altından geçmesi için küçük masaları dizin. Çocuğunuz bu düzenekte ilerlerken neler yaptığını söyleyin. Anlatmanız bu kavramları anlamasına yardımcı olacaktır.

 

Kırmızı / Yeşil Işık oyununu oynayın

İki büyük daire kesin, bir tanesi yeşil kağıttan diğeri de kırmızı. Kırmızıya ‘dur’ ve yeşile ‘git’ yazın ve bunları arka arkaya bir çubuğa yapıştırın. Bu sizin trafik ışığınız. Çocuğunuzun size doğru gelebileceği bir mesafe bırakacak şekilde durun, koridorun sonu gibi bir yer. Kırmızı ışığı gösterince, çocuğunuzun durması gerekir ama yeşili görünce gelebilir. Yeşil ve kırmızı arasına başka seçeneklerde koyabilirsiniz. Çocuğunuz da trafik ışığı olmak için sırasını almak isteyecek mi diye bakın.

 

‘Büyük bloklarla’ büyük zihinler inşa edin

Çeşit çeşit boş kutuları toplayın – çok büyük (koli gibi), orta boy (kıyafet yada mısır gevreği kutusu) ve çok küçük (karton mücevher kutusu gibi). Çocuğunuzun kolileri yığmasına, içini doldurmasına, üstüne basmasına ve keşfetmesine izin verin. Hangisine sığabilir? Hangisi üstüne yüklenmek için daha uygun? Büyük kolileri bir yerde ve küçükleri bir yerde yığabiliyor mu?

 

Yapboz yapın

Bebeğinizin iki ayrı kopyasını çıkarın. Bunlardan bir tanesini kalın ve katlanmaz bir kartona yapıştırın ve üç basit parçaya kesin. Çocuğunuzun önünde yapbozu bir araya getirin. Çocuğunuza kesilmemiş fotoğrafı gösterin. İkisini yan yana koyun. Bekleyin ve onun ne yapacağını izleyin. Bir süre sonra yapboza dokunup onu hareket ettirecektir. Sizin yardımınızla ve rehberliğinizle parçaları bir araya getirebilecek mi?